Pieluszkowe zapalenie skóry

Pieluszkowe zapalenie skóry ( PZS, diaper dermatitis, napkin dermatitis ,diaper rash)

Pieluszkowe zapalenie skóry jedną z najczęściej występujących chorób skóry okresu noworodkowego i niemowlęcego . Dotyczy dzieci głównie od 7 m.ż. do 12 m.ż.(rozszerzania i zmiana diety dziecka) , ale przy niewłaściwej pielęgnacji i sprzyjających warunkach może utrzymywać się przez cały okres stosowania pampersów. Wygoda w stosowaniu pieluszek jednorazowych i tym samym wydłużenie czasu ich używania spowodowały, że zmiany skórne dotyczą coraz większej grupy pacjentów.

Grupa wysokiego ryzyka PZS to dzieci przedwcześnie urodzone ze względu na niedojrzałość warstwy rogowej.

PZS może dotyczyć także osób ciężko chorych i w podeszłym wieku .Spowodowane to jest nietrzymaniem moczu i stolca.

Objawy pieluszkowego zapalenia skóry

Zmiany powstają w miejscu przylegania pieluszki (wzgórek łonowy,krocze,pośladki,uda ). Fałdy skórne ( okolice wyprzeniowe ) na początku zmian zazwyczaj pozostają wolne.

Stwierdza się ogniska rumieniowe i złuszczanie naskórka. Wraz z rozwojem procesu zapalnego

nasila się obrzęk w obrębie zmian, pojawiają się objawy typowe dla zmian wypryskowych – grudki, pęcherzyki, nadżerki. Występujące poza obrębem zmian rumieniowych pęcherzyki , grudki i krostki (tzw. satelity), często świadczą o zakażeniu drożdżakami . Czasami dochodzi do nadkażeń bakteryjnych zmian skórnych – tworzą się nadżerki pokryte miodowożółtymi strupami.

Do najcięższej , ale też najrzadziej występującej odmiany PZS, należy ziarniniak pośladków (granuloma gluteale infantum) . Na skórze w okolicy pieluszkowej widoczne są czerwone naciekowe guzki ulegające rozpadowi (postać wrzodziejąca PZS) powstające pod wpływem stosowania silnie działąjących glikokortykosterydów oraz rozwoju zakażenia drożdżakowego.

Pieluszkowe zapalenie skóry – Przyczyny występowania:

niedostateczna higiena skóry
przewlekłe pocieranie skóry przez pieluszkę (wywołuje PZS z podrażnienia)

wilgoć i uszkodzenie naskórka – zaburza funkcję skóry jako bariery ochronnej
zasadowe pH moczu
długotrwała antybiotykoterapia
biegunki (zawarte w kale enzymy- lipazy,proteazy, prowadzą do uszkodzenia naskórka i zwiększenia pH skóry)
obecność drożdżaków w kale
uczulenia spowodowane kontaktem z alergenami zawartymi w pieluszce(np. barwniki) oraz preparatach stosowanych do pielęgnacji skóry
wrodzone wady układu moczowego.

Metody profilaktyki – Pieluszkowe zapalenie skóry

zapewnienie odpowiedniej częstości wymiany pieluszek ( co godzinę u noworodków, co 3-4 godziny u małych dzieci)
unikanie pieluch zawierających gumę lub plastik (ceratki i majteczki plastikowe)

odpowiedni dobór wielkości i rodzaju pieluszek (tzw. pieluszki oddychające i wyposażone w mikroporowate błony, w większym rozmiarze niż wynika to z wieku dziecka )
dokładne mycie czystą wodą i syndetami zamiast używania zasadowych mydeł i preparatów na bazie alkoholu, delikatne osuszanie skóry zamiast pocierania
robienie przerw w noszeniu pieluszek -wietrzenie skóry okolicy pieluszkowej kilka razy na dobę
odpowiednia pielęgnacja i higiena okolicy pieluszkowej
stosowanie odpowiednich preparatów ochronnych o działaniu przeciwzapalnym i ściągającym przy każdej zmianie pieluszki

karmienie naturalne – u dzieci karmionych piersią niższe jest pH moczu i aktywność proteaz kałowych -rzadziej występuje PZS i ma łagodniejszy przebieg

Pieluszkowe zapalenie skóry – Substancje stosowane w profilaktyce i leczeniu.

Preparaty ochronne stosowane w okolicy pieluszkowej stanowią dla skóry fizyczną ochronę przed działaniem czynników drażniących i zapewniają prawidłowe kwaśne pH skóry. Na rynku farmaceutycznym wciąż rośnie liczba kosmetyków o działaniu pielęgnacyjnym i leczniczym w PZS

Ze względu na różnorodność tych preparatów istotna jest znajomość działania poszczególnych składników wchodzących w ich skład.

I tak np. gliceryna ma właściwości nawilżające i emulgujące, tlenek cynku ma działanie antybakteryjne, przeciwzapalne i absorbujące wilgoć. Dimetikon (silikon) tworzy barierę ochronną, jest też emolientem. Betaglukan– zmniejsza stan zapalny i suchość skóry,uaktywnia i wspiera naturalne substancje obronne skóry ( aktywuje makrofagi). Alantoina ma właściwości nawilżające ,kojące, przeciwzapalne,ściągające. Dekspantenol – wpływa na regenerację nabłonków, gojenie się ran. Bisabolol– ma działanie antyseptyczne, przeciwzapalne . Vitamina F to mieszanina nienasyconych kwasów tłuszczowych-kwasu alfa – linolenowego (ALA) i kwasu linolenowego (LA).Zapobiega zmianom zapalnym skóry, przyspiesza gojenie,regeneruje naskórek.

Wazelina i lanolina tworzą barierę ochronną (okluzję),dlatego niektórzy klinicyści odradzają ich stosowanie (szczególnie wazeliny białej)

Należy unikać kosmetyków mających w swoim składzie m.in. większość parabenów (substancji konserwujących), olejów mineralnych i substancji zapachowych ze względu na ich działanie drażniące i alergizujące.

Pieluszkowe zapalenie skóry – Leczenie

Łagodne postacie pieluszkowego zapalenia skóry dobrze reagują na leczenie emolientami i preparatami mającymi w swoim składzie substancje przeciwzapalne, antybakteryjne i regenerujące. Najbardziej polecane są kremy

i emulsje. Część klinicystów odradza stosowanie maści i past ze względu na działanie okluzyjne tych preparatów. Wśród preparatów często zalecanych przez lekarzy i stosowanych przez rodziców można wymienić:

Vitella Zn
Alantan Plus
Bepanthen
Linomag
Emolium ochronny krem przeciw odparzeniom
Bioderma ABCDerm Change
Cicalfate

Cicaplast Balsam B5
Immunoglukan P4H

Leczenie pieluszkowego zapalenia skóry zależy od przyczyny warunkującej rozwój objawów i często musi być wielokierunkowe. Obok opisanych powyżej zasad pielęgnacji stosuje się przeciwzapalne preparaty miejscowe, a w ciężkich przypadkach nawet leczenie ogólne.

Zalecane jest krótkotrwałe stosowanie słabych kortykosteroidów w średnio nasilonych i ciężkich przypadkach PZS. Wskazana jest ostrożność w ich stosowaniu ze względu na możliwe działania niepożądane zarówno miejscowe (rozstępy, zaniki skóry, odbarwienia, przebarwienia) jak i ogólne.

Obecnie alternatywą dla leczenia sterydami są miejscowe inhibitory kalcyneuryny, które nie powodują reakcji niepożądanych. Niestety w chwili obecnej należy zwrócić uwagę na ograniczenia wiekowe związane z rejestracją leków.

W przypadku nadkażenia drożdżakami konieczne jest zewnętrzne leczenie preparatami przeciwgrzybiczymi (nystatyna, mikonazol, clotrimazol). Gdy dojdzie do nadkażenia bakteryjnego dużą poprawę stanu skóry przynoszą miejscowe preparaty przeciwbakteryjne.

W przypadku ciężkiego przebiegu PZS rozpoczyna się leczenie ogólne w celu opanowania stanu zapalnego , leczenia nadkażeń bakteryjnych i drożdżakowych oraz zmniejszenia u dziecka dolegliwości takich jak ból, pieczenie i świąd skóry. W leczeniu ogólnym stosuje się leki przeciwhistaminowe, antybiotyk i leki przeciwzapalne.

Wszystkie sposoby leczenia powinny być zawsze zalecane i monitorowane przez lekarza prowadzącego.

Różnicowanie pieluszkowego zapalenia skóry:

łuszczyca
łojotokowe zapalenie skóry
histiocytoza z komórek Langerhansa
paciorkowcowe okołoodbytnicze zapalenie skóry
niedobory odporności
liszaj twardzinowy
liszajec pęcherzowy

Pieluszkowego zapalenia skóry – Podsumowanie

Problem PZS jest stosunkowo nowym . W latach 40-tych, gdy używano pieluchy tetrowe bez gumowych ceratek problem ten był znikomy. W latach 70-tych PZS występował u ok. 7% dzieci-pojawiły się pierwsze pieluszki jednorazowe. W latach 80-tych odsetek dzieci ,u których pieluszkowe zapalenie skóry pojawiało się przynajmniej raz na dwa miesiące wynosił ok 60%.

Najbardziej skuteczną formą profilaktyki pieluszkowego zapalenia skóry jest nadal zachowanie odpowiedniej higieny okolicy pieluszkowej z równoczesnym zastosowaniem środków pielęgnacyjnych, które pomagają zapobiegać powstawaniu i nawrotom choroby,wybór odpowiednich pieluch ( z materiałów o dużych właściwościach absorbujących,tzw. oddychające i z wbudowaną membraną nieprzepuszczalną dla wody i moczu, a przepuszczalną dla pary wodnej) i częste zmiany pieluch.

Bezpieczeństwo używania chusteczek pielęgnacyjnych jest kontrowersyjne . Mogą one w niektórych przypadkach wywołać odczyny kontaktowe o charakterze wyprysku alergicznego lub z podrażnienia.

Obecnie nie jest rekomendowane używanie talku, skrobii kukurydzianej ( świetna pożywka dla drożdżaków) ani krochmalu.